کمبود منابع آبی در کشور ما و نیاز مردم به مواد پروتئینی سالم باعث شده است تا بهره برداری دو یا چند منظوره از منابع آب همواره مورد توجه قرار گیرد که پرورش ماهی یکی از آنها می باشد.
ماهیان پرورشی از لحاظ دامنه تحمل دمایی به دو گروه سردابی و گرمابی تقسیم می شوند. ماهیان سردابی در۱۸-۱۲ درجه سانتیگراد و ماهیان گرمابی در ۲۷-۲۰ درجه سانتیگراد بهترین رشد را دارند.
ماهیان گرمابی شامل چهار گونه اند وشامل: کپور معمولی، آمور، فیتوفاک و سرگنده می باشند که به سه گونه اخیر اصطلاحا کپور ماهیان چینی گفته می شود و تنها گونه ماهی سردابی که در ایران پرورش داده می شود ماهی قزل آلای رنگین کمان است که در اصطلاح عامیانه به آن قزل آلا گفته می شود.
با توجه به اینکه استان خراسان شمالی در شمال شرق کشور واقع شده و اکثر مناطق آن دارای آب و هوای سرد می باشد پتانسیل خوبی در زمینه پرورش قزل آلا دارد
شرایط فیزیکی و شیمیایی مناسب آب جهت پرورش قزل آلا:
الف) دما
دمای مناسب جهت پرورش قزل آلا ۱۸-۱۲ درجه سانتیگراد می باشد. البته مناسب ترین دما برای پرورش این ماهی ۱۵ درجه سانتیگراد است. دمای بالاتر و پایین تر از این محدوده باعث کاهش رشد می شود و دمای بالاتر از ۲۴ درجه موجب تلفات میگردد.
ب) PH یا اسیدیته آب
PH مناسب جهت پرورش قزل آلا ۸/۴-۶/۸ می باشد. PH
خارج از این محدوده باعث تلفات می شود.
ج) اکسیژن محلول
میزان اکسیزن محلول در آب به فاکتورهای متعددی از جمله ارتفاع، دما، شوری و… بستگی دارد ولی در هر حال اکسیژن خروجی نباید کمتر از ۵ میلیگرم در لیتر باشد. جهت افـــــزایش اکسیژن محلول راههای متعدد وجود دارد از جمله استفاده از هواده ها که امروزه انواع مختلف داشته و عملکردهای متعدد دارند.
د) شوری
به طور کلی افزایش شوری آب موجب کاهش درجه اشباع اکسیژن می شود.آبهای شیرین دارای شوری ppt1-0/1 می باشند و ماهی قزل آلا تا شوری ppt 30 را تحمل می کند. شوری به میزان ppt 10 برای پرورش قزل آلا مناسب می باشد.
ه) شفافیت
قزل آلا ماهی است شکارچی و گوشتخوار به همین دلیل شفافیت آب تاثیر بسزایی در رشد آن دارد به عبارت دیگر ماهی باید غذای خود را ببیند تا آنرا بخورد. به طور کلی در پرورش قزل آلا شفافیت باید تا کف استخر تامین شده باشد و میزان مواد معلق آن باید کمتر از ۳۰ میلیگرم در لیتر باشد.
منابع آب جهت پرورش قزل آلا
ماهی قزل آلا به طرق مختلف و در منابع آبی مختلف پرورش داده می شود. چشمه ها، رودخانه ها، قنوات و چاههای کشاورزی از مهمترین منابع پرورش قزل آلا در کشور می باشد.
ساخت استخرهای پرورشی:
در ساخت استخرها باید نکاتی را مد نظر داشت:
– شیب زمین به گونه ای باشد که آب به حالت ثقلی از استخر خارج گردد ونیاز به صرف هزینه نباشد.
– ورودی و خروجی استخر به طور صحیح ساخته شود. خروجی باید به صورت سه شیاره ساخته شود تا بتوان اولا سطح آب را در استخر بسته به شرایط تنظیم نمود و ثانیا آب کف استخر خارج گردد.
-آب قبل از وارد شدن به استخر به بالای برجک هواده منتقل شود تا گازهای مضر از آب جدا شوند.
– شیب ۲درصد برای استخرها ( ورودی به خروجی)در نظر گرفته شود تا فضولات کف همراه با جریان آب از استخر خارج شوند.
بچه ماهی قزل آلا را می توان در تمام طول سال در مزارع رهاسازی نمود. وزن رهاسازی بهتر است حدود ۱۰ گرم باشد تا هم دوره پرورش خیلی طولانی نشود و هم تلفات کمتر شود.(تلفات در وزن زیر ۱۰ گرم بیشتر است) تعداد ماهی رهاسازی شده بستگی به مقدار دبی آب و وزن هدف دارد. به طور کلی به ازای ۷ لیتر در ثانیه می توان یک تن ماهی برداشت نمود حال اگر وزن هدف ۴۰۰ گرم باشد برای تولید یک تن ماهی به ۲۵۰۰ قطعه بچه ماهی نیاز می باشد. ۱۵-۱۰درصد هم باید به عنوان تلفات در نظر گرفت.
ظرفیت و تناژ پرورش بستگی به آب ورودی دارد و بر این اساس تعداد استخرها نیز متفاوت است ولی در هر حال چنانچه شیب زمین اجازه بدهد برای اینکه بتوان از آب حداکثر را نمود استخرها در در دو یا سه ردیف ویا حتی بیشتر احداث می نمایند.بطوریکه استخرهای بچه ماهی در ردیف اول، پیش پرواری در ردیف دوم و در ردیف سوم ماهیان پرواری و آماده صید قرار می گیرند. برای بهترین بازده ارتفاع ریزش آب از یک ردیف به ردیف بعدی حدود ۷۰ سانتیمتر می باشد.دیواره های بین استخرها باید به شکلی باشد که بتوان برای غذادهی وصید بر روی آنها حرکت کرد.
غذا دهی:
اگر مزرعه ای به بهترین شکل ممکن ساخته شود و بهترین بچه ماهی هم در آن رهاسازی گردد ولی مدیریت تغذیه در آن اعمال نگردد مسلما این مرکز به سودآوری نخواهد رسید.انتخاب نوع غذا و مقدار جیره روزانه مهمترین اصل در زمینه غذادهی می باشد. تعداد دفعات غذادهی نیز بستگی به وزن ماهی دارد به طوریکه بچه ماهی های حدود ۱۰ گرم تا ۶ بار در روز و ماهیان پروراری ۱تا ۲ بار در روز غذادهی می شوند.
در پرورش ماهی تامین غذا بیشترین هزینه تولید را دارد. پس هرچه بتوان در این قسمت مدیریت بهتری اعمال نمود سودآوری کار بیشتر خواهد شد. برای اینکار باید به یک سری نکات توجه کرد:
– با محاسبه میانگین وزنی ماهیان و مشخص کردن مقدار ماهی موجود در استخر(بیومس) و دمای آب مقدار دقیق غذای روزانه مشخص شود.
– از مکملهای معدنی و ویتامینی در جیره غذایی استفاده شود.
– نحوه غذا دهی باید به شکلی باشد تا همه ماهیان استخر از غذا استفاده نمایند و غذا هدر نرود.
– غذای مورد نیاز باید در مکانی خنک و دور از نور مستقیم خورشید قرار گیرد و هنگام خرید غذا حتما به تاریخ تولید و مصرف آن توجه شود.
– پاکتهای غذا باید بر روی پالت چوبی قرار گیرد.
– تهویه انبار باید به نحو مطلوب انجام گیرد.
رقم بندی:
رقم بندی از جمله کارهایی است کــــه معمولا در همه استخرهای
پرورش ماهی صورت می گیرد. علت آن هم این است که چون در زمان تغذیه ممکن است غذا به تمام ماهیها به طور یکسان نرسدو یا در زمان رهاسازی بچه ماهیها یک دست نبوده باشند پس از مدتی در ماهیها اختلاف وزن دیده می شود که در این صورت باید ماهیها رقم بندی شوند یعنی ماهیهای کوچک و بزرگ از یکدیگر جدا شوند. مهمترین دلایل آن بدین شرح است:
– به دلیل ریز و درشت بودن ماهی و خطا در میانگین وزنی محاسبه جیره غذایی دقیق نخواهد بود.
– ماهیهای کوچکتر در رقابت غذایی با ماهیهای بزرگتر موفق نیستند و بنابراین رشد نخواهند کرد یا رشد بسیار کندی خواهند داشت.
بهداشت:
رعایت نکات بهداشتی در امر پرورش ماهی تضمین کننده بقا و سود آوری یک مرکز پرورشی خواهد بود و با بکارگیری و توجه بــه یکسری مسائل کوچک می توانــد از بروز مشکلات بزرگ جلوگیری نمود.
مشاهده شنای غیر طبیعی می تواند علامت شروع یک بیماری باشد که باید سریعا به اطلاع کارشناس شیلات برسد.
هرگونه تلفات در استخر باید سریعا از استخر خارج و به طور بهداشتی دفن گردد. البته تلفات موردی، طبیعی است درصورت استمرار تلفات یا تلفات با حجم بالاحتما باید مراتب را به اطلاع کارشناسان شیلات رساند. استفاده از مکملهای ویتامینی باعث مقاومت ماهی در برابر بیماریها شده و به طور قابل ملاحظه ای از بروز بیماری و تلفات ناشی از آن جلوگیری می نماید.
افزایش تولید در واحد سطح:
با توجه به کمبود منابع آبی و ادامه روند خشکسالی و همچنین افزایش جمعیت و تقاضای روز افزون ماهی یکی از راههای افزایش تولید استفاده از امکانات جانبی برای افزایش تولید در واحد سطح می باشد. هواده ، مدیا و دستگاههای فیلتراسیون از جمله این امکانات می باشند. ساده ترین و کم هزینه تریت آنها هواده ها می باشند. امروزه هواده های بسیار متنوع با عملکردهای مختلف وجود دارد. معروفترین آنها هواده اسپلش می باشد که کاربرد این هواده در استخرها می تواند به میزان ۱۰ تا ۲۰ درصد بر حلالیت اکسیژن اضافه می کند.
مشکلی که این قبیل هواده ها دارند این است که به دلیل اینکه این قبیل هواده ها می توانند فضولات ماهی را به ذرات ریز تبدیل کند که حذف آنها از استخر مشکل بوده و تاثیر نامطلوبی بر روی طعم و مزه ماهی می گذارد.
به همین منظور دستگاههای مخلوط کننده اکسیژن جهت مزارع ماهی پیشنهاد می گردد. مزایای این دستگاهها نسبت به هواده به طور مختصر عبارت است از:
– حلالیت اکسیژن آب به میزان ۴ تا ۶ برابر
– افزایش تولید ماهی به میزان ۴ برابر حالت معمول که با رهاسازی لایه ای این میزان به ۸ برابر خواهد رسید.
– کاهش ضریب تبدیل غذایی از ۲ در سیستمهای سنتی به ۱/۱
اگر قصد سرمایه گذاری در این زمینه رو دارید شرکت در دوره های فراساحل نگار رو به شما پیشنهاد می کنیم
